Innowacje i dobre praktyki w przetwórstwie rolno-spożywczym województwa świętokrzyskiego
Rolnicza przedsiębiorczość po świętokrzysku. Inkubator przetwórstwa lokalnego.
Od kilku lat rośnie zainteresowanie rolników bezpośrednią sprzedażą plonów swojej pracy. Przemawiają za tym różne czynniki, z których najważniejszym jest potrzeba a obecnie nawet konieczność zadbania o własny budżet. Jako producenci produktów rolnych ponoszą najwyższe ryzyko i koszty „wyprodukowania żywności”, podczas gdy to przetwórcy i handlarze zarabiają najwięcej na owocach ich pracy. Sprzedaż produktów bezpośrednio w gospodarstwie zbliża rolnika do jego klientów, buduje relacje, pozwala rozpoznać potrzeby i oczekiwania, co przekłada się na stworzenie odpowiedniej oferty produktowej. Ostatecznie pozwala na zwielokrotnienie dochodu rolnika.
Chcąc zaprezentować dobre praktyki rolników mających ogromne doświadczenie w tworzeniu oferty produktowej, budowaniu relacji handlowej i marketingu Lubuski Ośrodek Doradztwa Rolniczego zorganizował wyjazd studyjny pn. „Innowacje i dobre praktyki w przetwórstwie rolno-spożywczym województwa świętokrzyskiego”. W okresie od 10 do 14 września grupa 30 lubuszan miała możliwość zobaczyć jak sprzedaż bezpośrednia przyczynia się do sukcesu ekonomicznego podsandomierskich gospodarzy.
Głównym punktem wyjazdu studyjnego był Inkubator Przetwórczy w Dwikozach, utworzony w 2017 r. przez Ośrodek Promowania Przedsiębiorczości w Sandomierzu. Powiat sandomierski to część regionu świętokrzyskiego, obdarzona wyjątkowo urodzajnymi glebami, który słynie z doskonałego sadownictwa i warzywnictwa. Głównym celem twórców inkubatora było stworzenie dla miejscowych rolników odpowiednich warunków do przetwarzania własnego surowca. Aby go osiągnąć konieczne było stworzenie infrastruktury (pomieszczeń wyposażonych w urządzenia i maszyny niezbędne do przetwarzania produktów spożywczych i przygotowania do sprzedaży), spełniającej wymagania weterynaryjne, sanitarne i ochrony środowiska. Funkcjonowania inkubatora przetwórstwa opiera się na odpłatnym udostępnianiu rolnikom przetwarzającym produkty rolne, odpowiedniego zaplecza kuchennego do profesjonalnej produkcji domowej żywności oraz do ułatwienia rozwoju działalności gospodarczej. Rolnik w ramach umowy korzysta z pomieszczeń, maszyn i urządzeń oraz fachowej pomocy pracownika, dzięki czemu w krótkim czasie może przetworzyć duże ilości swoich plonów, odpowiednio zapakować co ułatwi wprowadzenie na rynek.
Ośrodek Promowania Przedsiębiorczości w Sandomierzu odgrywa ogromną rolę w rozwoju produkcji rolno-spożywczej województwa świętokrzyskiego. Jego misją jest działanie na rzecz rozwoju lokalnych społeczności. Fundacja świadczy usługi szkoleniowe, doradcze, informacyjne i finansowe, współpracuje z właścicielami małych i średnich przedsiębiorstw, samorządami lokalnymi, rolnikami oraz młodzieżą, głównie w regionie południowo-wschodniej Polski, a także poza granicami kraju. Ośrodek został założony w 1991 r. przez Zbigniewa Romaszewskiego, ówczesnego senatora RP ziemi sandomierskiej i TechnoServe Inc., amerykańską niedochodową organizację wspierającą rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich w różnych regionach świata. Jako organizacja akredytowana w ramach KSU, Ośrodek jest jedną z czterech organizacji w województwie świętokrzyskim, prowadzących Punkt Konsultacyjny oferujący przedsiębiorcom i osobom zamierzającym podjąć działalność gospodarczą bezpłatne usługi informacyjne w zakresie: zasad uruchamiania i prowadzenia działalności gospodarczej, możliwości wsparcia finansowego ze środków publicznych, dostępnych usług specjalistycznych.
Poniżej prezentujemy gospodarstw współpracujące z Ośrodkiem Promowania Przedsiębiorczości w Sandomierzu, należące do Sandomierskiego Szlaku Winiarskiego, Sandomierskiego Szlaku Jabłkowego i Świętokrzyskiej Kuźni Smaków, które odwiedziliśmy z wizytą.
Winnica Sandomierska
To rodzinna manufaktura, w której każdy krzew traktowany jest indywidualnie, co przekłada się to na wyjątkowy smak produkowanych win. Ulokowana około 8 km od Sandomierza, na bardzo żyznej i ciepłej Wyżynie Sandomierskiej, oferuje bardzo szeroką ofertę produktów i usług.
Wina białe, czerwone i różowe ze szczepów Muscaris, Pet-Nat, Chardonnay, Riesling, Seyval Blanc i Zweigelt do tego Whisky z Beczki Sandomierskiej. Oprócz własnych produktów w sklepie na winnicy można zakupić inne regionalne przysmaki zapakowane w zestawy prezentowe. Przykładowy zestaw zawiera dowolne wino z oferty + kawałek sera z rodzinnej serowarni Sery Sandomierskie + Złota Krówka świętokrzyska z serem Grana Padano. Inną ciekawą propozycją są personalizowane vouchery prezentowe na zwiedzanie i degustację w ramach którego właściciele zapewniają zwiedzanie winnicy i winiarni z przewodnikiem, degustację win Sandomirius, deskę serów z rodzinnej serowarni „Sery Sandomierskie”. Voucher może obejmować również usługę noclegową.
Ponadto winnica oferuje fachowe doradztwo dla osób, które chcą założyć winnice lub potrzebują profesjonalnego nadzoru całorocznego już istniejących, obejmujące wskazówki w prowadzeniu winnicy oraz produkcji win w czasie całego roku, nadzór w produkcji owoców i win, pomoc w zaplanowaniu winnicy i winiarni, rozwiązywanie problemów związanych z produkcją owoców oraz wina.
Dostępne są dwa szkolenia. Jednodniowe szkolenie z zakresu zakładania i prowadzenia winnicy dla osób, które mają swoją winnice przydomową lub chcą ją założyć. Podczas szkolenia uczestnicy zdobywają wiedzę w tematach: lokalizacji winnicy, dobór odmian winorośli, pielęgnacja krzewów, ochrona przeciw chorobom oraz szkodnikom, nawożenie, ustalenie terminów zbioru. Zajęcia praktyczne obejmują cięcie zimowe winorośli.
Drugie szkolenie w zakresie produkcji i analizy w części teoretycznej zawiera ustalanie terminu zbioru, analiza owoców, dobór zbiorników do produkcji win, dobór drożdży, metody fermentacji win, pielęgnacja wina, prawidłowy rozlew wina. Zajęcia praktyczne to przede wszystkim analiza owoców oraz laboratorium i oznaczanie alkoholu w winie, kwasowości oraz pH.
Sztandarowym produktem winnicy jest Wino na specjalne okazje. To bestsellerowy półwytrawny Muscaris powstały z ręcznie zbieranych, selekcjonowanych owoców z etykietą „na specjalną okazję”. Do wyboru SANDOMIRIUS MIŁOŚĆ, SANDOMIRIUS HAPPY VALENTINE’S DAY MY PARTNER IN WINE, SANDOMIRIUS KOCHAM. Każde wino dostępne w sprzedaży internetowego sklepu zawiera dokładny opis zawierający rodzaj, zawartość alkoholu, nazwę szczepu, opis barwy i aromatu oraz propozycje podania z daniami.
Gospodarstwo Pasieczne Mateusz Zygmunt
Powstałe w 2007 roku jest gospodarstwem z rodzinnymi tradycjami. To trzecie pokolenie świętokrzyskich pszczelarzy gdzie wiedza przekazywana jest z ojca na syna. Zlokalizowana w Dorzeczu Wisły, wpisuje się w naturalny sposób w tradycję produkcji wyrobów pszczelarskich w ramach Sandomierskiego Szlaku Jabłkowego oraz Świętokrzyskiej Kuźni Smaków.
Gospodarstwo ma charakter wędrowny; w celu uzyskania wysokiej jakości miodu pszczoły są wywożone na różne pożytki (rzepaku, akacji, gryki, facelii, wielokwiatu, fasoli, nawłoci, leśny, wrzosu, lipy, spadzi) w promieniu 150 km.
Miody rodziny Zygmunt wielokrotnie zostały docenione przez lokalne media oraz organizacje certyfikujące produkty regionalne. Reprezentował województwo świętokrzyskie w konkursie Nasze Kulinarne Dziedzictwo. Miody wrzosowy, nawłociowy, malinowo-gryczany zostały wyróżnione i nagrodzone znakiem Top Produkt w ramach programu „Doceń polskie”, nad którym honorowy patronat objął Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Wszystkie produkty pasieczne są do nabycia na lokalnych rynkach, targach, jarmarkach, w przydomowym sklepiku oraz sklepie internetowym. A oferta jest imponująca. Oprócz tradycyjnej trójki miodów podstawowych akacji, rzepaku i lipy, na koneserów słodkiego specjału czekają miody nektarowy nawłociowy, wielokwiatowy, leśny, faceliowy, fasolowy, gryczany, malinowo-gryczany, wrzosowy, spadziowy iglasty, spadziowy liściasty, oraz pyłek pszczeli. Na uwagę zasługują miody z dodatkami tj. płatki róż, cynamon, rokitniki, pigwa i chili, kakao. Każdy produkt zawiera dokładny opis smaku, barwy, krystalizacji oraz zalet prozdrowotnych.
W 2016 r miód akacjowy z pasieki Państwa Zygmunt został wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod nazwą „Miód akacjowy z Łążka”. W tym też roku podczas XXII certyfikacji w programie Doceń Polskie, przeprowadzoną przez lożę ekspertów, trzy miody (miód wrzosowy, miód nawłociowy i miód malinowo-gryczany) dostały najwyższą notę jako TOP PRODUKT.
Od kilku lat pan Mateusz z żoną Agnieszką prowadzą skansen poświęcony pszczelarstwu. Dotychczas zgromadzili ponad setkę eksponatów, wokół których wytyczyli ścieżkę edukacyjną.
Pensjonat Willa Wojtasówka
„Miło, smacznie, gościnnie i regionalnie”, tak opisują swój kameralny pensjonat właściciele, państwo Wojtas. Willa Wojtasówka znajduje się 6 kilometrów od Sandomierza, w typowo sadowniczej miejscowości Obrazów. Dogodna lokalizacja i infrastruktura ośrodka sprawiają, że jest to wspaniałe miejsce do wypoczynku rodzinnego jak również wszelkiego rodzaju pobytów biznesowych, zarówno indywidualnych, jak i grupowych. Jej niekwestionowanym atutem jest urokliwy krajobraz kwitnących i dojrzewających jabłoni i czyste powietrze, które przyciągają gości z Polski i zagranicy. Spokojna i bogata w drzewa owocowe przyroda sprzyja uprawianiu sportów, wycieczek pieszych, rowerowych, nordic walking. Wartością turystyczną tego miejsca jest sąsiedztwo Sandomierza, jednego z najstarszych, najpiękniejszych i najważniejszych historycznie miast Polski. Gospodarstwo znajduje się na trasie Sandomierskiego Szlaku Jabłkowego. Właściciele uprawiają jabłonie, śliwy, morele, wiśnie, truskawki. Pozyskane owoce przetwarzają w Inkubatorze w Dwikozach i sprzedają swoim gościom w postaci dżemów, powideł, soków, suszonych.
Kolejnym atutem tego miejsca jest smaczna kuchnia i apetyczne potrawy. Do przygotowywania posiłków nie używają półproduktów. Na gości czekają smaki tradycyjnych, regionalnych potraw ugotowanych na bazie lokalnych warzyw i owoców, mięs i serów. W jadłospisie oprócz tradycyjnej kuchni polskiej znajdują się również potrawy bezmięsne i niskokaloryczne. Gospodarze szczególnie polecają szarlotkę po obrazowsku, sok jabłkowy i oczywiście sandomierskie jabłka.
Wojtasówka jest członkiem Świętokrzyskiego Dziedzictwa Kulinarnego. Regionalne Dziedzictwo Kulinarne jest znakiem potwierdzającym jakość tradycyjnej i innowacyjnej żywności.
Sery Sandomierskie od Dziedzica
Sery Sandomierskie od „Dziedzica” to jedne z najlepszych serów długodojrzewających w Polsce. Znajdziemy w nich wszystko to, co określa tradycyjne serowarstwo. Naturalne proste składniki i unikalne dodatki tworzą wyjątkowy smak. Wytwarzane od 2015 roku przez pana Mariusza Małkiewicza powstają z najlepszego mleka krowiego a tajemnicą ich smaku są tradycyjne metody wytwarzania. Obecnie serowarnia wytwarza 14 rodzajów sera, o różnym okresie leżakowania.
W serowarni wyposażona w 2 kotły serowarskie, każdy o pojemności 300 l, dziennie wytwarza ok 60 kg sera, co umożliwia utrzymać standardy smakowe. Wszystkie sery są wytwarzane ręcznie. Skład serów to jedynie mleko, podpuszczka i szczepy bakterii.
W bogatej ofercie produktów „wychodzących” z serowarskiego kotła znajdują się m.in. sery: „Jaśniepanka”, czyli świeży ser typu śniadaniowy który dojrzewa od 1 do 7 dni, z której po 5 tygodniach zrobi się „Hrabianka” czyli ser o kremowym wnętrzu - pielęgnowany na suchą skórkę, „Hrabianka” z dodatkami kozieradki, czarnuszki lub ziół włoskich. Kolejny ser y to „Panicz” ser o wadze 3,5 kg dojrzewający minimum 12 tygodni. Prawdziwym bestsellerem jest „Zawisza Czarny”, czarny ser z dodatkiem popiołu drzewnego i lukrecji. Od niedawna dołączył do niego „Krzemień Pasiasty”, ser który powstał z połączenia sera Zawiszy Czarnego i Panicza. Powstał na pięćdziesięciolecie wykorzystania kamienia krzemienia pasiastego do biżuterii artystycznej, który stał się symbolem regionu. Hitem tego roku jest ser „Polne kwiaty”. Po ok. 6-tygodniowym dojrzewaniu obtaczany jest w mieszance starannie dobranych ziół i kwiatów. Podczas dalszego dojrzewania sery nabierają kwiatowego aromatu. Drugą unikalną nowinką są cukierki „Krówka z serem Grana Padano” - rzemieślniczy produkt stanowiący połączenie starannie dobranych, najlepszych składników.
W obiekcie, usytułowanym na trasie Sandomierz-Ćmielów w miejscowości Drygulec, znajduje się profesjonalna serowarnia, dojrzewalnia, sala degustacyjna będąca w stanie pomieścić 50 osób oraz klimatyczny sklep w którym oprócz własnych produktów na klientów czekają sery z całego świata, wina z regionalnych winnic, a także inne produktu regionalne. Przed obiektem jest duży parking.
Przybyli goście mogą obejrzeć z bliska proces powstawania serów wysokiej jakości, nauczyć się dobierać sery do potraw i łączyć je z winami, poznać historią gospodarstwa oraz początkach wytwarzania sera Zwiedzanie serowarni połączone z degustacją Serów Sandomierskich oraz lampką wina z Winnicy Sandomierskiej jest możliwe dla turystów indywidualnych oraz grup zorganizowanych.
Dla pasjonatów kulinarnych oraz amatorów domowych wyrobów, którzy dla własnej satysfakcji i zdrowia chcą wzbogacić swoją kulinarną oraz osób zainteresowanych zgłębianiem procesu technologicznego produkcji serów, prowadzone są płatne szkolenia serowarskie, indywidualne oraz grupowe (do 16-osób) pod okiem Serowar Żuławskiego- Krzysztofa Jaworskiego, w tym specjalna oferta szkoleniowa dla dzieci.
Grawerowane jabłka – idealny prezent na każdą okazję!
Gospodarstwo sadownicze rodziny Siudak działa nieprzerwanie od 1908 roku co przekłada się na wieloletnie doświadczenie i jakość owoców. Obecnie to już piąte pokolenie sadowników, które rokrocznie dostarcza na polskie stoły wysokiej jakości jabłka. Od kilku lat zachwycają się nimi również mieszkańcy krajów dalekowschodnich, zwłaszcza Egiptu i Dubaju. Obecnie gospodarstwem zarządza pan Mateusz Siudak – absolwent SGGW w Warszawie na kierunku Ogrodnictwo. Sadownictwo to jego pasja i sposób na życie. Wspierany przez tatę Macieja, doświadczonego sadownika, szuka nowych możliwości rozwoju działalności. Obecnie gospodarstwo posada 16 ha upraw jabłoni w systemie szpalerowym na gruntach 1 i 2 klasy, w starym dorzeczu Wisły. Wiodące odmiany jabłoni to Prince, Champion, Gala, Red Cap, Delicjusz i Złota Reneta. Obecnie gospodarstwo wytwarzają własne sadzonki, na własny użytek. W tym roku zasadzono 13 tys. drzewek a w kolejnym roku zaplonowano kolejne nasadzenia w podobnej ilości. Na całym gospodarstwie posiadają zraszanie nadkoronowe, stanowiące system antyprzymrozkowy. Obecnie trwają prace nad zakupem stacji pogodowej.
Jak podkreślają gospodarze, w pracę sadów zaangażowana jest cała rodzina. Jedynie w sezonie zatrudniają pracowników przy zbiorach i do sortowania. Do obsługi linii potrzebnych jest 7 osób. Codziennie z gospodarstwa wyjeżdża TIR owoców. Posiadają chłodnie będące w stanie pomieścić 600-700 ton jabłek.
Nowością w ofercie jest usługa grawerowania jabłek. „To doskonały sposób na upamiętnienie ważnej okazji, takiej jak urodziny, ślub, rocznica czy dzień matki. Owoce pełne witamin to dobry przepis na zdrowie – idealny prezent. Jednakże nie tylko na okolicznościowe prezenty sprawdzą się grawerowane jabłka. Mogą one również stanowić ciekawy gadżet reklamowy dla Twojej firmy” tak reklamuje swoją ofertę pan Mateusz.
Napędzani Wisłą
„To grupa ponad 30 pasjonatów zafascynowanych niezwykłością rzeki, jej przyrodą i historią, dla których inspiracją jest wiedza i mądrość tych, co na jej falach żyli i pracowali. W swoich działaniach nawiązują do tradycji Flisaków - ludzi rzek. Zarówno dla nich, jak i dla "Napędzanych ...", dewizą jest stwierdzenie, że "to my mamy przystosować się do rzeki, a nie rzeka do nas". Dlatego "Napędzani ..." propagują patriotyzm, dbają o czystość Wisły, organizują warsztaty tradycyjnego szkutnictwa, integrują ludzi i środowiska, dla których Wisła to coś więcej niż rekreacja”. Działają pod patronatem Fundacji SMK i stanowią ważny element oferty promocyjno-turystycznej Sandomierza.
Tworzą niezapomniane wydarzenia przyciągające licznych turystów i miłośników sztuk wszelkich, co z kolei przyczynia się do zwiększenia zainteresowania produktami regionalnymi.
Wszystkie wizytowane gospodarstwa, organizacje i instytucje współpracują ze sobą w celu osiągnięcia wspólnych korzyści. Sięgają po to co oferuje im region, czyli położenie historyczne, walory przyrodnicze, charakter sadowniczy rolnictwa a nawet popularność serialu telewizyjnego kręconego w Sandomierzu, by zachęcić turystów do przyjazdu na dłużej, do korzystania z bogatej oferty wypoczynkowej i zakupu lokalnych produktów. Mamy nadzieję, że wyjazd studyjny będzie pierwszym krokiem do stworzenia równie ciekawej i dochodowej sieci współpracy w naszym województwie.
Operacja zorganizowana przez Lubuski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Kalsku
w ramach Planu działania KSOW na lata 2014-2020 w zakresie Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie
i na obszarach wiejskich Plan Operacyjny KSOW na lata 2024-2025
w ramach operacji.:
pn. „Nowoczesne praktyki przetwórcze w Polsce - szlakiem inkubatorów przetwórczych w województwach wielkopolskim i świętokrzyskim”.
